صلوات ، در لغت ، به معنای دعاست و نماز را به جهت شامل بودن بر دعا ، صلاه می گویند . در حال حاضر ، در عرف مردم ، صلوات را بر دو چیز اطلاق می کنند : یکی ، درود و دعایی است خاص که مضمونش استدعای رفعت درجه و ازدیاد قرب حضرت محمد (ص) است . معنای دوم صلوات ، نماز است .
بعضی معتقدند « صلواه » ، از تصلیه مشتق شده است که به معنای متابعت است ، یعنی نماز تابع شارع است ، به عبارتی ، تابع خداوند است .
بعضی گفته اند : صلوات از صله مشتق شده است و نماز حقیقی آن است که در حال نماز از خلق ، منفصل و به خالق ، متصل می گردد و نمازگزار رابطه تقرب عبد است به معبود و صلوه واسطه اتصال امت است به حضرت رسول (ص) .
بعضی صلوات از سوی حق تعالی را پنج معنی کرده اند : رحمت : مغفرت ، ثناء ، تذکیه و کرامت .
بعضی از علمای علم حروف می گویند : صلوات ، مرکب است ، به شرح زیر :
« صاد » صلوات از صمد است که از اسماء خداوند است .
« لام » صلوات از لطیف است که از اسماء خداوند است .
« واو » صلوات از واحد است که از اسماء خداوند است .
« هاء » صلوات از هادی است که از اسماء خداوند است .
بعضی می گویند : صلوات یعنی تسلیم شدن ، یعنی تسلیم نماید خود را برای کسی که خدا او را وصی و خلیفه خود گردانیده است .
محمد یعنی بسیار ستودن و بسیار ستایش کردن .
سزاوار است که محمد را بسیار ستایند ، یعنی به هر ستایش ستوده شود ؛ و لذا اسم محمد به صلوات اختصاص داده شده و بعضی ها گفته اند که « محمد » و « احمد » مشتق از حمید است و « حمید » یعنی « حامد » ، یعنی ستانیده و معنای « محمود » یعنی « ستوده » . خدا دو اسم مبارک « حامد » و « محمود » را اختصاص داده به حضرت رسول الله در مقام ستودن حق تعالی ، احمد است . یعنی از همه کس بیشتر ستایش گر خداست و در مقام ستوده شدن محمد است ، یعنی بیشتر از همه کس ستایش کرده شده است . اکنون که عظمت پیامبر (ص) را شناختیم زندگی آن خاتم پیامبران را به اختصار نظر می کنیم